Xustificación

A pertinencia de impartir na Universidade de Vigo un Mestrado Universitario de carácter investigador sobre a temática dos menores en situación de desprotección e conflito social é indiscutible desde o momento en que nesta Universidade creouse recentemente a Cátedra da Infancia, por convenio coa Xunta de Galicia, dirixida a promover e subvencionar actividades de investigación referidas aos menores, tanto desde o punto de vista xurídico como social e educativo. Iso é mostra do interese que esta temática esperta en profesores e grupos de investigación de disciplinas diversas, que, como xa se apuntou, desde hai anos veñen centrando na mesma as súas actividades de I+D+i; e que, de feito, son os que impulsaron a creación da citada Cátedra. Á súa vez, esta situación favorece a conexión e colaboración entre os investigadores do ámbito xurídico e socio-educativo, permitindo ofrecer aos doutorandos unha visión global e interdisciplinar desta problemática.

A pertinencia deste Programa de Doutoramento tamén vén avalada pola recente constitución do Observatorio Galego dá Infancia (Decreto 184/2008, do 24 de xullo) en canto órgano colexiado de participación, investigación, asesoramento, análise, estudo e proposta en políticas de atención á infancia e adolescencia. Trátase dunha mostra máis da preocupación da Administración galega pola problemática dos menores desprotexidos e conflitivos, e do seu interese por formar investigadores neste campo.

A xustificación social do Mestrado Universitario en “Menores en situación de desprotección e conflito social” tampouco se pode poñer en cuestión se se atende á realidade actual. A normativa e institucións de protección e reeducación de menores sufriron importantes cambios nos últimos anos, debidos, en gran medida, ás transformacións no concepto tradicional de familia e a mobilidade poboacional entre uns países e outros, que leva a presenza no noso país de menores de idade estranxeiros, en ocasións, non acompañados que se atopan, en situación de desprotección e desarraigamento familiar; o que á súa vez constitúe un caldo de cultivo da delincuencia xuvenil e a explotación destes menores por organizacións criminais.

Aínda que este fenómeno aínda non adquiriu tinguiduras alarmantes, en particular en Galicia, se empeza a xerar preocupación á vista dos datos que revela o Informe do Valedor do Pobo sobre menores vulnerables, publicado en 2007, no que se reflicte que, a pesar de que a poboación xuvenil galega diminuíu de 122.376 en 2001 a 101.012 en 2006, a porcentaxe de menores infractores aumentou do 0,17% ao 0,57%. Á súa vez, polo que respecta aos menores desprotexidos, no devandito Informe tamén se destaca que no ano 2006 a Administración galega asumiu a tutela de 1.601 menores desamparados.

Por todo iso, debe ser un obxectivo prioritario da nosa sociedade analizar a lexislación actual, investigar en novos camiños cara á protección dos menores garantindo mellor os seus dereitos, e propoñer novas vías para solucionar os conflitos que poidan xurdir ante a comisión de delitos por parte destes.

En coherencia con todo isto, o obxectivo esencial deste Mestrado Universitario de perfil investigador é que os doctorandos sexan capaces de analizar, con espírito crítico a situación en España das institucións de protección e reeducación de menores, así como dos mecanismos de intervención socioeducativa, para despois ser capaces de avaliar e sintetizar ideas novas que leven a unha mellora substancial da situación existente. Por tanto, trátase de que os doctorandos adquiran habilidades e métodos de investigación adecuados tanto no campo da protección de menores desamparados, como da reeducación daqueles que se achan inmersos en ambientes de conflito social.

O feito de que o Mestrado en “Menores en situación de desprotección e conflito social” sexa unha continuación do Programa de Doutoramento do mesmo nome, de consolidada traxectoria na Universidade de Vigo, condicionou en gran medida o propio procedemento interno de elaboración. En efecto, os bos resultados do Programa de Doutoramento impartido durante as súas cinco edicións consecutivas, fixo que o punto de partida fóra precisamente o plan de estudos impartido durante ese tempo, coas necesarias adaptacións metodolóxicas derivadas do novo sistema que trae consigo a implantación do modelo de Espazo Europeo de Educación Superior.

Como consecuencia do anterior, un paso previo para a constitución dunha comisión para a elaboración do plan de estudos, foi convocar unha reunión cos representantes de todas as áreas participantes no programa actualmente vixente; en concreto, Dereito Procesual, Dereito Penal, Dereito Civil, Historia do Dereito, Filosofía do Dereito, Dereito Constitucional, Dereito Internacional Público, Dereito Internacional Privado, Dereito Administrativo, Dereito do Traballo, Psicoloxía Básica e Traballo Social. Esta primeira reunión tiña dous obxectivos esenciais: dun lado, coñecer a dispoñibilidade de todo o profesorado para participar no novo Mestrado de carácter investigador; e, doutro, analizar a viabilidade da incorporación de dous módulos novos ao novo Mestrado dedicados á mediación como medio de resolución de conflitos con menores e á intervención socio-educativa en supostos de menores desprotexidos e en conflito social.

Resoltas afirmativamente as dúas cuestións, decidiuse que serían catro persoas, dúas da área de Dereito Procesual (Profª. Drª Esther González Pillado e Prof. Dr. Pablo Grande Seara), unha da área de Dereito Penal (Profª. Drª. Marta García Mosquera) e unha da área de Traballo Social (Profª. Drª. Carmen Verde Diego), quen se encargaría de elaborar unha proposta de plan de estudos, que se presentaría de novo ante os representantes de todas as áreas participantes no Mestrado para a súa discusión e posterior ratificación. Tamén nese momento decídese incorporar ao Mestrado a participación de doutores da área de Socioloxía, por canto considérase que a incorporación dos novos módulos require as achegas que os sociólogos poden facer a efectos de que a formación dos alumnos sexa integral.

Durante a realización dos procedementos de conculta internos, a comisión tamén manexou diversos informes e modelos que se relacionan entre os referentes externos utilizados. Entre os devanditos informes tamén se contou coa colaboración da Vicepresidencia dá Igualdade e do Benestar da Xunta de Galicia, que apoia o actual Programa de doutoramento en Menores en situación de desprotección e conflito social a través da Cátedra da Infancia da Universidade de Vigo; así como da Fundación Menela e a Asociación Centro Trama, que achegaron a súa visión e impulso, da vertente socio-educativa do Mestrado. A estreita colaboración e apoio de todas estas institucións ao Programa de Doutoramento vixente e ao futuro Mestrado queda plasmada nos convenios de colaboración asinados desde os inicios do Programa de Doutoramento, entre elas e a Universidade de Vigo:

• Convenio de colaboración entre a Xunta de Galicia (Vicepresidencia dá Igualdade e do Benestar) e a Universidade de Vigo para a realización do Curso de Doutoramento e Especialista “Menores en situación de desprotección e conflito social” (do 29 de decembro de 2005).
• Convenio de colaboración entre a Universidade de Vigo e a Fundación “Menela” (de 3 de outubro de 2005).
• Convenio de colaboración entre a Universidade de Vigo e a Asociación Centro Trama (de 31 de outubro de 2006).

Como se apuntou, terminada o labor da comisión de traballo e unha vez ratificado o borrador de plan de estudos polos representantes das áreas implicadas no mesmo, a Memoria para a solicitude de verificación do Mestrado Universitario foi aprobada pola Xunta de Facultade de Ciencias Xurídicas e do Traballo na súa reunión do día 5 de novembro de 2008. Tras esta aprobación, a presente Memoria foi remitida ao órgano competente da Universidade de Vigo para a súa tramitación oportuna, conforme ao exposto.